Currículo de Bacharelato + Relixión Católica + Orientacións metodolóxicas e para a avaliación

 Orientacións metodológicas e para a avaliación

Ao longo desta etapa, coas propostas metodolóxicas e as aprendizaxes da materia de Relixión Católica, inspirados na antropología cristiá, consolídase o proceso de desenvolvemento persoal e social dos alumnos e alumnas: profúndase en aprendizaxes culturais propios da tradición relixiosa e da contorna social que contribúen a madurar a identidade persoal e cultural; aséntanse aprendizaxes de actitudes e valores, necesarios para a vida individual e social; madúranse aprendizaxes vitais que dan sentido humano e cristián á vida, forman parte do necesario crecemento interior e a preparación para a vida adulta e profesional. Estas achegas do currículo de Relixión Católica, á luz da mensaxe cristiá, responden a un compromiso de promoción humana coa inclusión de todos e todas, fortalecen o poder transformador da sociedade e supoñen unha contribución propia á súa formación académica.

As orientacións metodolóxicas e para a avaliación da materia de Relixión Católica son o conxunto de estratexias, recursos, accións e situacións de aprendizaxe organizadas e planificadas polo profesor ou profesora, ou polo equipo docente, para posibilitar a aprendizaxe do alumnado e a adquisición das competencias específicas previstas nesta etapa. Estas orientacións comparten as formulacións didácticas propias destas idades, das outras materias e as situacións de aprendizaxe que se propoñen para o conxunto do Bacharelato. A súa programación didáctica concretaráse no exercicio da autonomía dos centros escolares e constitúe unha oportunidade para incorporar as realidades máis próximas do contexto á vez que se harmoniza co proxecto educativo. Este currículo facilita a súa programación didáctica como materia curricular específica no conxunto da etapa e ofrece a oportunidade de suscitarse en proxectos compartidos con outras materias ou ámbitos curriculares transdisciplinares.

As formulacións metodolóxicos desta materia se fundamentan, globalmente, na atención personalizada ao alumnado, na diversidad de actividades, estratexias, recursos e outros métodos didácticos; no coidado do desenvolvemento académico do alumnado respectando o seu ritmo evolutivo; na aprendizaxe individualizada e cooperativo; na relación das aprendizaxes coa contorna, nun enfoque competencial orientado á acción, o emprendimiento e a aplicación dos saberes. Será necesario ter en conta as condicións persoais, sociais e culturais de todos os alumnos e alumnas. A avaliación compréndese como parte deste proceso de ensino e aprendizaxe. A materia de Relixión Católica confire unha insubstituíble responsabilidade á figura do docente cuxa intervención é esencial na xestión do proceso de ensino, tanto no seu programación como no seu desenvolvemento e avaliación.

A didáctica da materia de Relixión Católica suscitada en términos dun currículo competencial haberá de promover o protagonismo do alumnado no seu propio proceso de aprendizaxe. Algúns dos pasos a seguir nas secuencias de aprendizaxe son:

- Partir da experiencia concreta do alumno e a alumna, e da súa realidade persoal, familiar, social e cultural;

- Identificar e formular con pensamento crítico os interrogantes e cuestións que suscitan estas situacións;

- Buscar, analizar e contrastar as experiencias e interrogantes, con fontes bíblicas, o Maxisterio eclesial, o patrimonio artístico, e outras referencias do diálogo fe-cultura;

- Elaborar respostas persoais e sociais desde a liberdade individual con pleno respecto ás ideas dos demais, contrastadas cos principios do ensino social da Igrexa;

- Dialogar con outras cosmovisións e relixións, para a construción da vida en sociedades plurales e democráticas baseadas no ben común;

- Comunicar con asertividade e empatía as ideas e crenzas propias utilizando con creatividade diversas linguaxes;

- Aplicar este proceso formativo na construción da identidade persoal e do proxecto vital e profesional como preparación para a aprendizaxe para toda a vida, e na transformación social.

A diversidade de metodoloxías activas que se poden aplicar haberán de ter en conta os pasos deste itinerario pedagóxico e as competencias específicas, os criterios de avaliación e os saberes básicos, é dicir, as aprendizaxes esenciais desta materia. As orientacións metodolóxicas e para a avaliación programadas harmonizarán de forma coherente estas aprendizaxes que se propoñen na materia de Relixión Católica, as necesidades propias do alumnado, e os obxectivos de etapa e o perfil de saída.

Atención personalizada

O currículo da materia de Relixión Católica, tamén nas súas orientacións metodolóxicas, aposta por unha educación personalizada, que pon á persoa no centro de todos os procesos educativos. Isto esixe acompañar a cada alumno e alumna tendo en conta a súa personalidade e o seu propio ritmo de aprendizaxe, acoller e coidar a súa experiencia persoal, familiar e social, respectar a súa autonomía e liberdade, promovendo os vínculos cos demais para crecer individual e comunitariamente. Coa atención personalizada favorécese o compromiso e a implicación dos propios estudantes no seu proceso de coñecemento, atendendo a todas as dimensións da personalidade de xeito integrado. En concreto, a materia de Relixión Católica atende e acompaña o desenvolvemento da interioridade, a espiritualidade, e a experiencia relixiosa do alumnado. Entre outros recursos para esta aprendizaxe con valor persoal, pódese utilizar no aula a elaboración do porfolio do talento e dinámicas para aprender a pensar, de educación emocional e de escoita activa, a implementación da clase investida, a xeración de actividades metacognitivas.

Traballo individual e cooperativo

As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica deberán favorecer experiencias de aprendizaxe de atención individualizada e traballo cooperativo, en grupo pequeno ou con todo o grupo clase, para enriquecer os procesos cognitivos coa participación activa dos alumnos e alumnas en tómaa de decisións, favorecendo o sentido de responsabilidade e pertenencia; deste xeito increméntase a motivación e o compromiso coa súa aprendizaxe. Por iso, xunto á atención persoal e as orientacións do profesorado, proponse a realización de tarefas e accións en grupos heterogéneos promoviendo a colaboración, non a competitividad, para desenvolver hábitos de traballo en equipo no aula que anticipan a vida en sociedades plurales. Esta aprendizaxe cooperativo contribúe a motivar e manter a atención do alumnado e desenvolve a súa autonomía persoal. En concreto, a materia de Relixión Católica propón valores de autonomía e liberdade persoal, de responsabilidade social e coidado do planeta. Entre outros recursos para esta metodoloxía pódense aplicar no aula técnicas de traballo cooperativo formal e informal, e o uso responsable das tecnoloxías e as redes sociais, a aprendizaxe por retos, desafíos ou problemas, a utilización de webs sociais e espazos colaborativos en rede.

Deseño Universal para a Aprendizaxe

A metodoloxía da materia de Relixión Católica terá en conta os principios do Deseño Universal para a Aprendizaxe para programar propostas didácticas compostas por prácticas de aprendizaxe, ensino e avaliación que contribúan a enriquecer o proceso de desenvolvemento integral do alumnado, promovendo o seu progreso no recoñecemento da tradición relixiosa e cultural da contorna familiar e social, na adquisición de actitudes, valores e crenzas necesarios para a súa vida persoal e en sociedade, no crecemento interior e proxecto vital e profesional, así como na expresión das súas propias emocións e experiencias de forma respetuosa e empática xerando contornas inclusivas e interculturais. Se fomentan así procesos pedagóxicos accesibles para todos pola diversidade de estratexias e recursos, de espazos e tempos, que se utilizan no aula e pola adaptación do currículo ás necesidades dos diferentes ritmos de aprendizaxe. No deseño das actividades desta materia terase en conta a flexibilidad do currículo, os contextos de ensino inclusivos, e a utilización de recursos accesibles para todos.

Situacións de aprendizaxe

As situacións de aprendizaxe constitúen o nivel máis concreto dun proceso de programación didáctica do currículo. É un conxunto de tarefas relacionadas entre si para facilitar a aprendizaxe a partir de experiencias vividas polo alumnado. As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica poden recrear no aula situacións significativas e cotiás da súa contorna persoal, familiar, social e cultural, referidas ás necesidades e intereses dos alumnos e alumnas a esas idades, para abordar os saberes básicos, os criterios de avaliación e as competencias específicas aos que van vencellados. Os docentes da materia de Relixión Católica poden propoñer situacións de aprendizaxe estimulantes, significativas e integradoras, contextualizadas e respetuosas co proceso de desenvolvemento integral do alumnado en todas as súas dimensións. Deberán ter unha formulación precisa das aprendizaxes esenciais da materia de Relixión Católica que se esperan conseguir. Estas situacións presentarán retos ou problemas cunha complexidade coherente co desenvolvemento do alumnado, cuxa resolución implique a realización de distintas actividades e a movilización das aprendizaxes que se buscan para a creación dun produto ou a resolución dunha acción; favorecerán a transferencia das aprendizaxes adquiridas na materia de Relixión a contextos da realidade cotiá do alumno e a alumna, en función do seu progreso madurativo. Buscarase contribuír ao diálogo, ao pensamento creativo e crítico, así como á inclusión, a sostenibilidade e a cidadanía democrática e global. As situacións de aprendizaxe na materia de Relixión Católica terán en conta os centros de interese do alumnado e posibilitará a movilización coherente e eficaz dos distintos coñecementos, destrezas, actitudes e valores propios desta materia.

Aprendizaxe baseada en proxectos

A aprendizaxe baseada en proxectos é unha metodoloxía activa baseada en retos e tarefas nas que o alumnado asume unha maior cota de responsabilidade e no que o profesorado orienta o proceso. Esta proposta metodológica permite interiorizar as aprendizaxes curriculares a través do traballo cooperativo, as ferramentas de desenvolvemento cognitivo, a avaliación competencial e a metacognición. Trátase dunha metodoloxía que posibilita que a materia de Relixión Católica prográmese de forma globalizada con outras materias da etapa; esta transdisciplinariedad favorece atender as preguntas que interesan ao alumnado e o traballo por ámbitos. Aínda que se poden deseñar os proxectos con diversidad de itinerarios, é importante a pregunta ou o desafío inicial para espertar o interese e a curiosidade do alumnado; é necesario un tema central, que adoita denominarse tópico generativo, para vertebrar as conexións coas aprendizaxes que entrarán en xogo. A resposta ao reto ou a pregunta debe ser a elaboración dun produto final que debe estar definido ao comezo e que activará diversas competencias na súa realización. Necesítase programar os fíos condutores e as diversas tarefas e actividades que o alumnado desenvolverá. Tamén hai que definir os saberes básicos e as competencias específicas relacionadas co proxecto, así como os recursos necesarios. A avaliación non se suscita só como obxecto de cuantificación, senón como instrumento de acompañamiento e de mellora.

Aprendizaxe orientada á acción

As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica supoñen un enfoque da aprendizaxe orientada non só ao crecemento persoal, tamén ao seu desenvolvemento social e de relación co contexto; xa que logo, búscase un enfoque orientado á acción no que os propios alumnos e alumnas poidan ser protagonistas implicados no seu proceso de aprendizaxe. Ademais, estas aprendizaxes propias da materia deberán estar conectadas coa contorna familiar e o seu contexto para relacionalas de xeito práctico, mobilizalas e aplicalas na súa vida cotiá en situacións de diversidade relixiosa, persoal e social. Incorporar a diversidade cultural e relixiosa propia do aula e da contorna, contribuirá a espertar e fomentar a conciencia e o diálogo intercultural, así como o interese e a curiosidade pola diversidade de identidades persoais e sociais nas que o relixioso sexa un elemento propio. Este modelo de intervención no aula permitirá o aprecio e o respecto pola diversidade relixiosa e cultural, facilitando que o alumnado recoñeza as manifestacións culturais e transformadoras da contorna, así como outras expresións relixiosas e artísticas propias da nosa tradición cultural e do compromiso social da Igrexa. O alumnado será progresivamente consciente das referencias relixiosas, sociais e culturais, e poderá identificar diferenzas e semellanzas para valorar e apreciar tanto a cultura propia como a dos diferentes pobos e relixións. A aprendizaxe-servizo é unha metodoloxía recomendable para este enfoque.

Avaliación

A avaliación do alumnado compréndese como parte do proceso de ensino e aprendizaxe, ademais de permitir a valoración das aprendizaxes e o nivel de competencia adquirido, axuda a identificar melloras no proceso de ensino. Tamén posibilita detectar dificultades para aplicar as medidas de reforzo necesarias. Os criterios de avaliación son o elemento curricular para orientar esta parte do proceso de ensino e aprendizaxe, entendendo a avaliación como oportunidade para formar a persoas capaces de desenvolverse en situacións reais de experiencia e comunicación, comprometidas no coidado das persoas e do planeta, que inician unha aprendizaxe que se prolongará ao longo da vida; por iso é esencial identificar oportunidades de mellora permanente.

Para facilitar a avaliación, as formulacións didácticas han de incluír elementos claramente relacionados cos criterios de avaliación, as competencias específicas, e o seu vínculo cos descriptores operativos, o que permitirá evidenciar e avaliar as aprendizaxes propostas nos produtos finais que o alumnado ha de crear. Nunha avaliación competencial é imprescindible valorar tanto o proceso como os resultados.

A avaliación da materia de Relixión Católica realizarase nos mesmos términos e cos mesmos efectos das outras materias da etapa. Deberá ter en conta todos os procesos da actividade pedagóxica que se desenvolve no aula e prever as ferramentas e instrumentos necesarios para observar o nivel de adquisición das competencias específicas. Na medida do posible, en canto suxeitos progresivamente autónomos e responsables da súa aprendizaxe, os alumnos e alumnas han de participar na avaliación e o proceso seguido para a adquisición das competencias específicas propias da materia. Para iso deberíanse combinar os diferentes tipos de avaliación: a realizada polo docente, autoevaluación do alumnado sobre si mesmo de forma que poidan tomar conciencia do seu proceso de aprendizaxe e sexa progresivamente máis responsable del, e coevaluación entre iguais que debe desenvolverse nun ambiente de respecto e empatía.

As técnicas e estratexias para a avaliación deberán ser diversas, accesibles e axeitadas á diversidade do alumnado. Recoméndanse ferramentas como as rúbricas para medir o nivel de logro do alumnado, listas de control, escalas de valoración ou comparación, e os porfolios ou diarios de aprendizaxe, que constitúen soportes físicos e digitais que favorecen a recolleita e sistematización da información do proceso de aprendizaxe. Estas avaliacións poden realizarse a partir da observación do profesorado e entre iguais, da autorreflexión, a discusión reflexiva e da análise de produtos, de modo que tanto o profesorado como o alumnado poidan dialogar sobre o proceso de aprendizaxe, sendo o profesor ou profesora quen defina os indicadores da aprendizaxe.

Currículo de Bacharelato + Relixión Católica +Saberes básicos

Saberes básicos

A. A vida como vocación persoal e profesional en diálogo co humanismo cristián.

- Obxectivos vitais, desenvolvemento da vocación persoal e proxecto profesional.

- A experiencia do encontro con Deus ao longo da historia como fonte de desenvolvemento pleno do humano.

- Habilidades e destrezas para descubrir, analizar e valorar críticamente as diferentes pertenenzas como medio de enriquecimiento persoal.

- A visión integral da persoa na súa dignidade e na súa liberdade segundo a antropoloxía cristiá.

- A concepción do ser humano noutras cosmovisións filosóficas e relixiosas, en diálogo coa teoloxía cristiá das relixións.

- Proxectos persoais e profesionais, na vida eclesial e social, desenvolvidos en clave vocacional.

- A vida en sociedade, condición necesaria do desenvolvemento vital da persoa.

- Sentido artístico e creatividade no diálogo fe-cultura.

- Achegas da experiencia relixiosa cristiá para unha vida con sentido en diálogo con outros paradigmas.

- Estratexias para o diálogo transdisciplinar e síntese persoal como aprendizaxe ao longo da vida.

B. Diálogo fe-razón e fe-cultura.

- Fenomenoloxía da experiencia relixiosa: elementos propios e diferenzas do cristianismo con outras tradicións filosóficas e relixiosas.

- Síntese da Historia da Salvación en clave relacional e trinitaria.

- O anuncio do Reino de Deus e as súas implicacións persoais, sociopolíticas e escatolóxicas.

- Humanismo cristián: Xesucristo, salvación e modelo de humanidade plena.

- As manifestacións sociais e culturais como expresión dos valores e crenzas da identidade dos pobos.

- O cristianismo e a súa expresión artística na música, a literatura e as artes.

- Habilidades para a análise e a contemplación de obras de arte sobre relatos bíblicos, historia da salvación e vida de Xesucristo.

- Experiencia espiritual e relixiosa en figuras históricas de distintas tradicións relixiosas e culturais.

- Recoñecemento crítico na contorna social e cultural de manifestacións da dimensión espiritual da persoa.

- Método teolóxico e método científico: contidos e enfoques propios de cada disciplina.

- Relaciones ciencia e fe ao longo da historia e na actualidade.

- Diálogo fe-razón na historia da ciencia, a filosofía e a teoloxía.

C. Inserirse críticamente na sociedade.

- Valores sociais, pensamento crítico e proxecto persoal e profesional.

- Principios fundamentais da doutrina social da Igrexa (DSI).

- Estratexias para a análise dos principais problemas sociais, políticos, económicos e ecolóxicos do mundo actual, á luz da doutrina social da Igrexa e doutros humanismos.

- As relacións da Igrexa coa organización política e democrática, nos niveis locais, estatais e globais, na súa dimensión histórica e actual.

- Coñecemento e valoración das diferentes iniciativas mundiais que buscan lanzar proxectos de futuro sostible, en especial os obxectivos de desenvolvemento sostible (ODS).

- Proxectos sociais e de promoción humana da Igrexa, na historia e no presente, e a súa achega á inclusión social e ao ben común.

- Actitudes de diálogo e colaboración con outras relixións e culturas que posibiliten unha convivencia pacífica e tolerante entre as distintas tradicións.

- Principais desafíos da humanidade e as súas implicacións éticas: valor da vida, xustiza, ecoloxía, transhumanismo e intelixencia artificial, etc.

Currículo de Bacharelato + Relixión Católica + Criterios de avaliación

 Criterios de avaliación

Competencia específica 1.

1.1 Identificar e interpretar as ideas e crenzas que conforman a identidade persoal, contrastándoas con categorías fundamentais da antropología cristiá (creación, imaxe de Deus, liberdade, pecado, finitud, etc.) e doutras cosmovisiones.

1.2 Recoñecer os elementos esenciais dun proxecto vital en clave vocacional e profesional desde a autonomía, a liberdade e a responsabilidade social, cunha actitude sincera de procura da verdade, tendo en conta a proposta cristiá e os valores sociais.

Competencia específica 2.

2.1 Valorar, no desenvolvemento da identidade persoal, a pertenencia a múltiples esferas sociais, promoviendo compromisos de respecto á diversidad e inclusión en sociedades democráticas.

2.2 Distinguir os principios fundamentais da mensaxe social cristián, contrastándoos con outros humanismos e ideoloxías contemporáneas, aplicándoos a diferentes situacións sociais.

Competencia específica 3.

3.1 Describir os retos políticos e económicos en contornas locais e globais, analizando as súas causas e propoñendo posibles solucións á luz da proposta moral do Reino de Deus e doutras cosmovisiones.

3.2 Deseñar proxectos persoais e comunitarios que promuevan a plenitude humana e a transformación social, cultivando a responsabilidade individual, a xustiza social e a ecología integral.

Competencia específica 4.

4.1 Valorar e admirar as diversas expresións históricas do patrimonio común da humanidade, analizando como o cristianismo integrouse na historia, con luces e sombras, impregnando a cultura.

4.2 Participar activamente na creación cultural con sentido crítico, desenvolvendo sentimentos de pertenencia á propia tradición e construíndo a diversidad cultural desde criterios humanizadores propios do Evangelio.

Competencia específica 5.

5.1 Identificar a dimensión espiritual da persoa e a diversidad do feito relixioso, valorándoas como unha realidade presente nas culturas que se expresan de diferentes formas nas sociedades plurales.

5.2 Valorar a experiencia cristiá manifestada en Jesucristo e en tantas testemuñas ao longo da historia, como resposta plena ás cuestións vitais e de sentido, en diálogo interdisciplinar con propostas filosóficas diversas.

Competencia específica 6.

6.1 Recoñecer as características propias do saber teolóxico, en canto ao seu método, fontes e contido, identificando as semellanzas e diferenzas con outros saberes, en especial coa ciencia, e valorando as súas achegas éticas.

6.2 Discernir os desafíos da civilización actual, establecendo as contribucións que tanto a ciencia como a teoloxía poden realizar transformación social, desde unha mutua colaboración.

currículo de Bacharelato + Relixión Católica + Competencias específicas

 

Competencias específicas 1. Comprender e asumir o proxecto vital persoal, recoñecendo as propias ideas e crenzas, contrastándoas coa antropoloxía cristiá e outras cosmovisións, para inserirse na vida adulta e no mundo profesional. A madurez persoal, con toda a súa dignidade, dereitos e liberdades, que lles permita aos estudantes actuar con autonomía e responsabilidade, con respecto e espírito crítico, en contextos sociais e culturais diversos, constitúe un obxectivo desta etapa educativa á que contribúe esta competencia da materia de Relixión Católica. Supón identificar os elementos crave do proxecto vital asumindo unha visión global e integradora de todas as vivencias persoais coas súas posibilidades e límites. Implica valorar a riqueza e diversidade da vida humana e a súa apertura á transcendencia, xestionando con criterio propio as propias experiencias, as raíces familiares e culturais e a interdependencia dos demais. Conleva o desenvolvemento da dimensión vocacional e profesional da propia vida, identificando as propias ideas e crenzas en diálogo crítico con outras cosmovisións en contextos de pluralidade. No desenvolvemento desta competencia desempeña un papel esencial a maduración dun proxecto de vida persoal a partir das propias raíces e experiencias, e en diálogo coas diversas ideoloxías e relixións que conforman as sociedades actuais. Axudará neste acceso á vida adulta o coñecemento crítico das propostas da antropoloxía cristiá e o seu ensino social. A adquisición desta competencia supón conformar un proxecto vital que permita aos estudantes exercer a cidadanía democrática, con liberdade e responsabilidade, cunha conciencia cívica que atenda á perspectiva local e global, para participar corresponsablemente na construción dunha sociedade xusta e equitativa. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CompetenciaComunicaciónLingüística1, CCL3, CompetenciaDixital1, CD4, CPSAA1.1, CompetenciaPersonalSocialAprenderaAaprender1.2, CPSAA3.1, CPSAA4, CPSAA5, CompetenciaEmprendedora2, CE3, CompetenciaConcienciaExpresionesCulturales3.1. 2. Recoñecer e despregar o carácter relacional do ser humano, como fundamento dos deberes e liberdades, desenvolvendo actitudes cívicas e democráticas, contrastando o Evanxelio con outros humanismos e ideoloxías contemporáneas, para aprender a vivir con outros e contribuír á construción dunha sociedade inclusiva. O recoñecemento da natureza relixiosa e social e o carácter dialóxico do ser humano coa súa dignidade, como fundamento dos dereitos e liberdades, con actitudes cívicas e de cooperación na construción social da democracia, son obxectivos formativos desta etapa educativa a contribue a eles esta competencia da materia de Relixión Católica. Aprender a vivir con outros implica recoñecer a dimensión social da dignidade e os dereitos humanos cas suas implicacións éticas de liberdades fundamentais e deberes sociais. Supón valorar a vida social coas súas necesidades de desenvolvemento económico e de xestión política con criterios de xustiza e democracia. Conleva comprender a alteridade e a interdependencia da vida humana que necesariamente reclama o coidado solidario de todos en sociedades plurais, xustas e equitativas. O desenvolvemento desta competencia supón valorar a xestión da propia liberdade persoal, coas súas ideas e crenzas, e as relacións con todas as pertenzas nas que estamos integrados. Neste proceso formativo axudará a análise crítica das propostas morais do pensamento cristián en diálogo con outros humanismos e ideoloxías. A adquisición desta competencia facilita a participación responsable na toma de decisións democráticas, na resolución pacífica e positiva de conflitos sociais e económicos, promovendo valores de diversidade, interdependencia, cooperación, amizade social, solidariedade interxeneracional e ecodependencia, aumentando así o benestar persoal e social e, xa que logo, o ben común. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL2, CCL5, CompetenciaPlurilingüe3, STEM5, CD3, CPSAA2, CPSAA3.2, CC1, CC2, CC4, CE1. 3. Interpretar os desafíos democráticos, socioeconómicos e ecolóxicos, analizando as súas causas e consecuencias desde a moral social da Igrexa, discernindo as propostas sociopolíticas das relixións e os movementos sociais, para asumir a ecoloxía integral e a responsabilidade persoal e social no coidado da vida e do planeta. As propostas sobre a dignidade humana e os dereitos sociais son finalidades formativas desta etapa educativa aos que a materia de Relixión Católica contribúe e, ademais, trata de motivar a súa aprendizaxe que fundamenta na súa proposta de plenitude humana expresada no Reino de Deus. Proponse comprender a vocación á fraternidade humana, anunciada en Xesucristo: a superación da inxustiza e a violencia, dos fundamentalismos políticos e integrismos relixiosos. Supón a proposta do Evanxelio para a construción da casa común, a cultura do encontro, o coidado do planeta, a diversidade e a inclusión de todos e cada un dos seres humanos nun ámbito de vida e de humanidade plena. Implica a análise crítica dos desafíos democráticos e socioeconómicos, analizando as súas causas e consecuencias desde a moral social da Igrexa, discernindo as solucións que propoñen as relixións e os movementos sociais. Complétase coa proposta da esperanza cristiá que supera a inmanencia do material. O desenvolvemento desta competencia supón educar a mirada e a contemplación da realidade, asumir críticamente os valores dunha cidadanía democrática e dunha ecoloxía integral; desenvolver un compromiso persoal e social de denuncia de todas as situacións de pobreza e inxustiza; e contribuír a alumar propostas sociopolíticas para incluír a todos na casa común, especialmente aos máis desfavorecidos. A adquisición desta competencia facilita a participación social e política desde un compromiso cívico e democrático, e realízase nun diálogo interdisciplinar de todos os saberes e ciencias desde unha visión cristiá que supón a plenitude humana. Por iso, esta experiencia relixiosa pode fundamentar e motivar os proxectos vitais persoais, a democracia, a xustiza e a paz, a sostenibilidade e o ben común. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL1, CCL5, STEM3, CD1, CPSAA2, CPSAA3.2, CC3, CC4, CE1, CCEC3.1, CCEC4.2. 4. Comprender e admirar o patrimonio cultural, interpretando o seu significado e expresións cos métodos de análises propias de cada disciplina, valorando críticamente as achegas do cristianismo no desenvolvemento dos pobos, para intervir con criterio propio no diálogo intercultural, a creación artística e na construción social do pensamento. A comprensión e a admiración das formas nas que as ideas e crenzas expresáronse nas distintas culturas, a través das diversas linguaxes como as artes, os costumes e outras manifestacións sociais éticas, son obxectivos educativos aos que contribúe esta competencia da materia de Relixión Católica. Implica comprender e apreciar as diversas manifestacións artísticas da nosa cultura, tanto nas súas expresións como nos seus significados, para alcanzar un coñecemento máis completo da historia da humanidade. Supón valorar como a expresión das ideas e crenzas en diversas linguaxes xerou identidades culturais e sentidos de pertenencia social e política. Fortalece o exercicio da liberdade de expresión e a admiración pola diversidade cultural en todas as súas manifestacións históricas ou actuais, audiovisuales ou dixitais. Conlleva apreciar e coidar, con sentido crítico e constructivo, as civilizacións e o patrimonio cultural que poden enriquecer as nosas identidades persoais e sociais. O desenvolvemento desta competencia reclama un coñecemento interdisciplinar do legado cultural cos métodos propios de cada un dos saberes; require a análise crítica das achegas do cristianismo no desenvolvemento dos pobos, en concreto, é necesario un diálogo da fe cristiá coa cultura, a historia, a arte e a literatura; e inclúe o diálogo interrelixioso. A adquisición desta competencia proporciona a axeitada comprensión do patrimonio, cultiva a sensibilidade artística e creativa, desenvolve a corresponsabilidade interxeneracional; facilita unha participación no diálogo intercultural, con iniciativa persoal, a través da creación artística e na construción social e cultural. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL4, CP3, CD2, CD3, CompetenciaCidadá3, CCEC1, CCEC2, CCEC3.2, CCEC4.1, CCEC4.2. 5. Valorar a dimensión espiritual como fonte de sentido e aprendizaxes vitais, a través da análise das experiencias persoais, do coñecemento das tradicións espirituais, e do diálogo interdisciplinar con outras visións da vida e do mundo, para descubrir as oportunidades persoais, sociais e culturais da experiencia espiritual como proposta de plenitude da vida persoal e comunitaria. O recoñecemento e valoración da dimensión espiritual como fonte de sentido e aprendizaxes vitais constitúe o obxectivo esencial desta competencia específica de Relixión Católica. Propón o recoñecemento e aprecio da experiencia relixiosa como unha das capacidades propias da natureza humana, coas súas emocións, afectos, símbolos e crenzas, e que se expresa de múltiples formas. Reclama un coñecemento crítico da propia tradición relixiosa e un diálogo interdisciplinar sobre as tradicións e relixións da historia, así como doutras visións da vida e do mundo. Supón incorporar entre os elementos crave da identidade persoal e social á dimensión espiritual ou á experiencia relixiosa que pode proporcionar sentido ao proxecto vital. Implica valorar con criterio propio as oportunidades persoais, sociais e culturais do relixioso como proposta de plenitude da vida persoal e comunitaria. No desenvolvemento desta competencia desempeña un papel decisivo o coñecemento da experiencia relixiosa cristiá testificada polos principais relatos bíblicos e por personaxes relevantes da súa historia, así como o coñecemento das diversas relixións e os seus personaxes destacados. Necesítase un diálogo do cristianismo coa filosofía e a ciencia; tamén coas outras relixións. A adquisición desta competencia supón discernir as oportunidades persoais, sociais e culturais da experiencia relixiosa como proposta de plenitude da vida, como posible resposta ás preguntas existenciais sobre o sentido da vida. Tamén supón aprender a vivir as opcións persoais en contextos de diversidade relixiosa e aprender a participar do diálogo intercultural. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL1, CPSAA1, CPSAA2, CPSAA4, CC3, CE2, CCEC1, CCEC3.1, CCEC4.1. 6. Coñecer o método propio da Teoloxía e as súas distintas especialidades analizando o seu lugar entre os saberes e disciplinas, establecendo un diálogo transdisciplinar coas outras ciencias, para afrontar críticamente os desafíos éticos e a transformación social. O achegamento á Teoloxía como disciplina académica e como un dos saberes universitarios, co seu método propio, constitúe unha finalidade formativa desta competencia específica da materia de Relixión Católica. Propón comprender con suficiente rigor académico os contidos esenciais da mensaxe cristiá, en diálogo interdisciplinar con outras materias. Supón promover con pensamento crítico e o diálogo intercultural e interrelixioso coas achegas de todos os saberes. Implica a procura de solucións, afrontar os desafíos éticos, os procesos de transición ecolóxica, dixital e a transformación social propios do noso contexto local e global. Supón coñecer a proposta do Evanxelio para a construción da casa común e o coidado do planeta, a diversidade e a inclusión de todos e cada un nunha humanidade plena. O desenvolvemento desta competencia aporta os saberes básicos para un achegamento crítico e consciente ás crenzas e os valores propios da fe cristiá, facilitando o diálogo con outras disciplinas académicas. O coñecemento da Biblia, Xesucristo e a Igrexa serán aprendizaxes esenciais no desenvolvemento desta competencia. A adquisición desta competencia capacita para o diálogo entre a fe e a razón, a fe e as ciencias, a fe e as culturas; promove o diálogo intercultural e interrelixioso necesario para a superación de fundamentalismos políticos, culturais e relixiosos; e prepara para unha vida plena, con identidade persoal, en contextos plurais, mantendo as conviccións e crenzas propias con pleno respecto ás dos outros. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL2, CCL3, STEM4, CD1, CPSAA3.1, CPSAA4, CPSAA5, CC1, CC4, CE3, CCEC1.

1. Comprender e asumir o proxecto vital persoal, recoñecendo as propias ideas e crenzas, contrastándoas coa antropoloxía cristiá e outras cosmovisións, para inserirse na vida adulta e no mundo profesional. A madurez persoal, con toda a súa dignidade, dereitos e liberdades, que lles permita aos estudantes actuar con autonomía e responsabilidade, con respecto e espírito crítico, en contextos sociais e culturais diversos, constitúe un obxectivo desta etapa educativa e contribúe a esta competencia da materia de Relixión Católica. Supón identificar os elementos crave do proxecto vital asumindo unha visión global e integradora de todas as vivencias persoais coas súas posibilidades e límites. Implica valorar a riqueza e diversidade da vida humana e a súa apertura á transcendencia, xestionando con criterio propio as propias experiencias, as raíces familiares e culturais e a interdependencia dos demais. Conleva o desenvolvemento da dimensión vocacional e profesional da propia vida, identificando as propias ideas e crenzas en diálogo crítico con outras cosmovisións en contextos de pluralidade. No desenvolvemento desta competencia desempeña un papel esencial a maduración dun proxecto de vida persoal a partir das propias raíces e experiencias, e en diálogo coas diversas ideoloxías e relixións que conforman as sociedades actuais. Axudará neste acceso á vida adulta o coñecemento crítico das propostas da antropoloxía cristiá e o seu ensino social. A adquisición desta competencia supón conformar un proxecto vital que permita aos estudantes exercer a cidadanía democrática, con liberdade e responsabilidade, cunha conciencia cívica que atenda á perspectiva local e global, para participar corresponsablemente na construción dunha sociedade xusta e equitativa. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL1, CCL3, CD1, CD4, CPSAA1.1, CPSAA1.2, CPSAA3.1, CPSAA4, CPSAA5, CE2, CE3, CCEC3.1. 2. Recoñecer e despregar o carácter relacional do ser humano, como fundamento dos deberes e liberdades, desenvolvendo actitudes cívicas e democráticas, contrastando o Evanxelio con outros humanismos e ideoloxías contemporáneas, para aprender a vivir con outros e contribuír á construción dunha sociedade inclusiva. O recoñecemento da natureza relixiosa e social e o carácter dialóxico do ser humano coa súa dignidade, como fundamento dos dereitos e liberdades, con actitudes cívicas e de cooperación na construción social da democracia, son obxectivos formativos desta etapa educativa e contribúeos esta competencia da materia de Relixión Católica. Aprender a vivir con outros implica recoñecer a dimensión social da dignidade e os dereitos humanos coas suas implicaciones éticas de liberdades fundamentais e deberes sociais. Supón valorar a vida social coas súas necesidades de desenvolvemento económico e de xestión política con criterios de xustiza e democracia. Conleva comprender a alteridade e a interdependencia da vida humana que necesariamente reclama o coidado solidario de todos en sociedades plurais, xustas e equitativas. O desenvolvemento desta competencia supón valorar a xestión da propia liberdade persoal, coas súas ideas e crenzas, e as relacións con todas as pertenencias nas que estamos integrados. Neste proceso formativo axudará a análise crítica das propostas morais do pensamento cristián en diálogo con outros humanismos e ideoloxías. A adquisición desta competencia facilita a participación responsable na tóma de decisións democráticas, na resolución pacífica e positiva de conflitos sociais e económicos, promovendo valores de diversidade, interdependencia, cooperación, amizade social, solidariedade interxeneracional e ecodependencia, aumentando así o benestar persoal e social e, xa que logo, o ben común. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL2, CCL5, CP3, STEM5, CD3, CPSAA2, CPSAA3.2, CC1, CC2, CC4, CE1. 3. Interpretar os desafíos democráticos, socioeconómicos e ecolóxicos, analizando as súas causas e consecuencias desde a moral social da Igrexa, discerniendo as propostas sociopolíticas das relixións e os movementos sociais, para asumir a ecoloxía integral e a responsabilidade persoal e social no coidado da vida e do planeta. As propostas sobre a dignidade humana e os dereitos sociais son finalidades formativas desta etapa educativa aos que a materia de Relixión Católica contribúe e, ademais, trata de motivar a súa aprendizaxe que fundamenta na súa proposta de plenitude humana expresada no Reino de Deus. Proponse comprender a vocación á fraternidade humana, anunciada en Xesucristo: a superación da inxustiza e a violencia, dos fundamentalismos políticos e integrismos relixiosos. Supón a proposta do Evangelio para a construción da casa común, a cultura do encontro, o coidado do planeta, a diversidade e a inclusión de todos e cada un dos seres humanos nun ámbito de vida e de humanidade plena. Implica a análise crítica dos desafíos democráticos e socioeconómicos, analizando as súas causas e consecuencias desde a moral social da Igrexa, discerniendo as solucións que propoñen as relixións e os movementos sociais. Complétase coa proposta da esperanza cristiá que supera a inmanencia do material. O desenvolvemento desta competencia supón educar a mirada e a contemplación da realidade, asumir críticamente os valores dunha cidadanía democrática e dunha ecoloxía integral; desenvolver un compromiso persoal e social de denuncia de todas as situacións de pobreza e inxustiza; e contribuír a alumar propostas sociopolíticas para incluír a todos na casa común, especialmente aos máis desfavorecidos. A adquisición desta competencia facilita a participación social e política desde un compromiso cívico e democrático, e realízase nun diálogo interdisciplinar de todos os saberes e ciencias desde unha visión cristiá que supón a plenitude humana. Por iso, esta experiencia relixiosa pode fundamentar e motivar os proxectos vitais persoais, a democracia, a xustiza e a paz, a sostenibilidade e o ben común. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL1, CCL5, STEM3, CD1, CPSAA2, CPSAA3.2, CC3, CC4, CE1, CCEC3.1, CCEC4.2. 4. Comprender e admirar o patrimonio cultural, interpretando o seu significado e expresións cos métodos de análises propias de cada disciplina, valorando críticamente as achegas do cristianismo no desenvolvemento dos pobos, para intervir con criterio propio no diálogo intercultural, a creación artística e na construción social do pensamento. A comprensión e a admiración das formas nas que as ideas e crenzas expresáronse nas distintas culturas, a través das diversas linguaxes como as artes, os costumes e outras manifestacións sociais éticas, son obxectivos educativos aos que contribúe esta competencia da materia de Relixión Católica. Implica comprender e apreciar as diversas manifestacións artísticas da nosa cultura, tanto nas súas expresións como nos seus significados, para acadar un coñecemento máis completo da historia da humanidade. Supón valorar como a expresión das ideas e crenzas en diversas linguaxes xerou identidades culturais e sentidos de pertenencia social e política. Fortalece o exercicio da liberdade de expresión e a admiración pola diversidade cultural en todas as súas manifestacións históricas ou actuais, audiovisuais ou digitais. Conlleva apreciar e coidar, con sentido crítico e constructivo, as civilizacións e o patrimonio cultural que poden enriquecer as nosas identidades persoais e sociais. O desenvolvemento desta competencia reclama un coñecemento interdisciplinar do legado cultural cos métodos propios de cada un dos saberes; require a análise crítica das achegas do cristianismo no desenvolvemento dos pobos, en concreto, é necesario un diálogo da fe cristiá coa cultura, a historia, a arte e a literatura; e inclúe o diálogo interrelixioso. A adquisición desta competencia proporciona a adecuada comprensión do patrimonio, cultiva a sensibilidade artística e creativa, desenvolve a corresponsabilidade interxeneracional; facilita unha participación no diálogo intercultural, con iniciativa persoal, a través da creación artística e na construción social e cultural. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL4, CP3, CD2, CD3, CC3, CCEC1, CCEC2, CCEC3.2, CCEC4.1, CCEC4.2. 5. Valorar a dimensión espiritual como fonte de sentido e aprendizaxes vitais, a través da análise das experiencias persoais, do coñecemento das tradicións espirituais, e do diálogo interdisciplinar con outras visións da vida e do mundo, para descubrir as oportunidades persoais, sociais e culturais da experiencia espiritual como proposta de plenitude da vida persoal e comunitaria. O recoñecemento e valoración da dimensión espiritual como fonte de sentido e aprendizaxes vitais constitúe o obxectivo esencial desta competencia específica de Relixión Católica. Propón o recoñecemento e aprecio da experiencia relixiosa como unha das capacidades propias da natureza humana, coas súas emocións, afectos, símbolos e crenzas, e que se expresa de múltiples formas. Reclama un coñecemento crítico da propia tradición relixiosa e un diálogo interdisciplinar sobre as tradicións e relixións da historia, así como doutras visións da vida e do mundo. Supón incorporar entre os elementos crave da identidade persoal e social á dimensión espiritual ou á experiencia relixiosa que pode proporcionar sentido ao proxecto vital. Implica valorar con criterio propio as oportunidades persoais, sociais e culturais do relixioso como proposta de plenitude da vida persoal e comunitaria. No desenvolvemento desta competencia desempeña un papel decisivo o coñecemento da experiencia relixiosa cristiá testificada polos principais relatos bíblicos e por personaxes relevantes da súa historia, así como o coñecemento das diversas relixións e os seus personaxes destacados. Necesítase un diálogo do cristianismo coa filosofía e a ciencia; tamén coas outras relixións. A adquisición desta competencia supón discernir as oportunidades persoais, sociais e culturais da experiencia relixiosa como proposta de plenitude da vida, como posible resposta ás preguntas existenciales sobre o sentido da vida. Tamén supón aprender a vivir as opcións persoais en contextos de diversidad relixiosa e aprender a participar do diálogo intercultural. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL1, CPSAA1, CPSAA2, CPSAA4, CC3, CE2, CCEC1, CCEC3.1, CCEC4.1. 6. Coñecer o método propio da Teoloxía e as súas distintas especialidades analizando o seu lugar entre os saberes e disciplinas, establecendo un diálogo transdisciplinar coas outras ciencias, para afrontar críticamente os desafíos éticos e a transformación social. O achegamento á Teoloxía como disciplina académica e como un dos saberes universitarios, co seu método propio, constitúe unha finalidade formativa desta competencia específica da materia de Relixión Católica. Propón comprender con suficiente rigor académico os contidos esenciais da mensaxe cristiá, en diálogo interdisciplinar con outras materias. Supón promover con pensamento crítico e o diálogo intercultural e interrelixioso coas achegas de todos os saberes. Implica a procura de solucións, afrontar os desafíos éticos, os procesos de transición ecolóxica, digital e a transformación social propios do noso contexto local e global. Supón coñecer a proposta do Evanxelio para a construción da casa común e o coidado do planeta, a diversidade e a inclusión de todos e cada un nunha humanidade plena. O desenvolvemento desta competencia aporta os saberes básicos para un achegamento crítico e consciente ás crenzas e os valores propios da fe cristiá, facilitando o diálogo con outras disciplinas académicas. O coñecemento da Biblia, Xesucristo e a Igrexa serán aprendizaxes esenciais no desenvolvemento desta competencia. A adquisición desta competencia capacita para o diálogo entre a fe e a razón, a fe e as ciencias, a fe e as culturas; promove o diálogo intercultural e interrelixioso necesario para a superación de fundamentalismos políticos, culturais e relixiosos; e prepara para unha vida plena, con identidade persoal, en contextos plurais, mantendo as conviccións e crenzas propias con pleno respecto ás dos outros. Esta competencia específica conéctase cos seguintes descriptores do Perfil de saída: CCL2, CCL3, STEM4, CD1, CPSAA3.1, CPSAA4, CPSAA5, CC1, CC4, CE3, CCEC1.

Relixión Católica: currículo do Bacharelato.

 Relixión Católica do Bachillerato

Coa incorporación da materia de Relixión ao currículo de Bachillerato, a lexislación educativa en España é coherente coa Declaración Universal dos Dereitos Humanos de 1948, que recoñece o dereito de todos a un tempo educación integral e o dereito preferente das familias a elixir o tipo de educación que haberá de darse aos seus fillos e fillas. Estes dereitos e liberdades fundamentais están así recoñecidos no Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais de 1966 e a Carta de Dereitos Fundamentais da Unión Europea do 2000. A Lei Orgánica 3/2020, de 29 de decembro, pola que se modifica a Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de Educación, ademais, no primeiro apartado do seu artigo único, asegurou o cumprimento efectivo dos dereitos da infancia segundo o establecido na Convención sobre os Dereitos do Neno. Son referencias básicas do dereito internacional ratificadas polo Estado español. Cúmprese así o establecido na Constitución española de 1978 no seu título primeiro sobre dereitos e liberdades fundamentais, no referido á liberdade relixiosa e o dereito á educación.

Neste marco, o ensino da Relixión Católica proponse como materia curricular de oferta obligatoria para os centros escolares e de libre elección para as familias. Forma parte da proposta educativa necesaria para o pleno desenvolvemento da personalidade dos estudantes. Coa súa identidade e natureza, a materia de Relixión Católica, en liña cos fins propios do Bacherelato, favorece o proceso educativo do alumnado, contribuíndo á súa formación integral e ao pleno desenvolvemento da súa personalidade. Propón, específicamente, contribuír á maduración do proxecto persoal e profesional, con liberdade e responsabilidade, en diálogo coa antropoloxía cristiá, os seus principios e valores sociais; e con ideoloxías e humanismos presentes na nosa sociedade. Responde á necesidade de comprender críticamente e mellorar creativamente a nosa tradición cultural, as súas expresións e significado, en contextos plurais e diversos. E complementa a necesaria educación en valores humanos e cristiáns que orienta o despregue do proxecto vital que aspira á súa realización persoal e profesional, así como á súa preparación para a educación superior.

A materia de Relixión Católica na escola caracterízase polas súas contribucións educativas suscitadas en liña cos obxectivos, fins e principios xerais e pedagóxicos do conxunto da etapa, tamén coas competencias crave. Coas aprendizaxes do currículo, inspiradas na antropoloxía cristiá, enriquécese o proceso formativo do alumnado, si así o elixiron as súas familias: accédese a aprendizaxes culturais propios da tradición relixiosa e da contorna familiar que contribúen a madurar a identidade persoal; a aprendizaxes de hábitos e valores, necesarios para a vida individual e social; e a aprendizaxes vitais que dan sentido humano e cristián á vida e forman parte do necesario crecemento interior. Estas achegas do currículo de Relixión Católica, á luz da mensaxe cristiá, responden a un compromiso de promoción humana coa inclusión de todos, fortalecen o poder transformador da escola e supoñen unha contribución propia á aprendizaxe permanente ao longo da vida.

O currículo da materia de Relixión Católica é resultado dun fecundo diálogo da Teoloxía, fonte epistemolóxica que proporciona os saberes básicos esenciais para unha formación integral na escola inspirada na visión cristiá da vida, con outras fontes curriculares, especialmente a psicopedagóxica, que orientan a necesaria formación académica en Bacherelato. O deseño curricular da materia de Relixión Católica ha ter en conta o contexto global que está vivindo a educación nas primeiras décadas do século XXI: dialogou co marco europeo de educación nas súas competencias crave de 2018 e quere integrarse no seu horizonte de 2025, deixouse interpelar pola sensibilidade dos obxectivos de desenvolvemento sostible e a cidadanía global e intercultural, e ha ter en conta a oportunidade de reimaxinar os futuros da educación priorizando o aprender a ser e a vivir con outros. Á vez, deixouse afectar polos compromisos do Pacto Educativo Global, promovido pola Igrexa católica, que subliña a centralidade da persoa nos procesos educativos, escóitaa das novas xeracións, a acolleita de todas as realidades persoais e culturais, a promoción da muller, a responsabilidade da familia, a educación para unha nova política e economía e o coidado da casa común. Especialmente, o currículo de Relixión Católica ábrese ás iniciativas eclesiales da Misión 4.7, sobre a ecoloxía integral, e do Alto Comisionado para a Fraternidade Humana conformado por diversas relixións para construír a casa común e a paz mundial. Deste xeito, o ensino da Relixión Católica, mantendo a súa peculiaridade e a esencia do diálogo fe-cultura e fe-razón que a caracterizou na democracia, acolle os signos dos tempos e responde aos desafíos da educación neste século XXI.

A estrutura do currículo de Relixión Católica intégrase no marco curricular da nova ordenación, e é análoga ás das outras áreas e materias escolares, contribuíndo como estas a o desenvolvemento das competencias crave a través dunha achega específica. É un currículo aberto e flexible para facilitar a súa programación nas diferentes contornas e centros educativos.

Suscítanse, en primeiro lugar, as seis competencias específicas propias do área de Relixión Católica. Son comúns para todas as etapas, propoñen gradualmente aprendizaxes de carácter cognitivo, instrumental e actitudinal; e permiten o desenvolvemento das competencias crave. Algunhas competencias específicas están centradas na formación da identidade persoal, cultivan as dimensións emocionais e afectivas e promoven que cada alumno e alumna conforme con autonomía, liberdade e empatía o seu proxecto vital, inspirado pola antropoloxía cristiá. Outras subliñan a dimensión social e cultural, necesaria para o despregue da personalidade individual e a construción responsable e creativa das contornas socioculturales desde a mensaxe cristiá de inclusión e fraternidade. E outras propoñen a visión cristiá da vida, o coñecemento de Xesucristo e da Igrexa, e contribúen a unha síntese da fe cristiá capaz de dialogar con outros saberes e disciplinas escolares.

En segundo lugar, propóñense os criterios de avaliación que están directamente relacionados coas competencias específicas.

En terceiro lugar, propóñense os saberes básicos necesarios para acadar a proposta formativa do área de Relixión Católica. Estes saberes, que derivan específicamente do diálogo da Teoloxía e a Pedagoxía, constitúen os coñecementos, destrezas e actitudes necesarios para o logro das competencias específicas.

No currículo, os saberes básicos preséntanse organizados en tres bloques. O primeiro bloque vira en torno ao descubrimento da vida e da autonomía persoal, á luz da mensaxe cristiá, que se enriquece con valores de liberdade, responsabilidade, comunicación das emocións e ideas propias. O segundo bloque suscita o coñecemento da contorna, o encontro cos outros e o coidado dun mesmo e dos demais para crecer en harmonía e comuñón. O terceiro bloque facilita a comprensión da tradición social e a identidade cultural para aprender a vivir con outros, a respectar a natureza, construír contornas inclusivas e diversas e construír a casa común. Todos os saberes suscítanse cun sentido aberto para facilitar a súa adaptación ao contexto.

Finalmente, as orientacións metodolóxicas e para a avaliación da materia de Relixión Católica establecen unha proposta didáctica en liña coas outras materias da etapa e as situacións de aprendizaxe. a súa programación constitúe unha oportunidade para incorporar as realidades máis próximas dos centros educativos e do contexto social, para suscitar a programación didáctica da materia de Relixión Católica en propostas interdisciplinares. As propostas metodolóxicas de aprendizaxe cooperativo, de aprendizaxe-servizo e de aprendizaxe por proxectos facilitarán a aprendizaxe.

+ + currículo de Educación Secundaria Obligatoria + Relixión Católica + Orientacións metodolóxicas e para a avaliación. + +

 Orientacións metodolóxicas e para a avaliación

Ao longo desta etapa, coas propostas metodolóxicas e as aprendizaxes da materia de Relixión Católica, inspirados na antropoloxía cristiá, enriquécese o proceso de desenvolvemento persoal e social dos alumnos e alumnas: accédese a aprendizaxes culturais propios da tradición relixiosa e da contorna familiar que contribúen a madurar a identidade persoal e cultural; desenvólvense aprendizaxes de actitudes e valores, necesarios para a vida individual e social; e a aprendizaxes vitais que dan sentido humano e cristián á vida, e forman parte do necesario crecemento interior e a preparación para a vida adulta. Estas achegas do currículo de Relixión Católica, á luz da mensaxe cristiá, responden a un compromiso de promoción humana coa inclusión de todos e todas, fortalecen o poder transformador da escola e supoñen unha contribución propia ao perfil de saída do alumnado ao término do ensino básico.

As orientacións metodolóxicas e para a avaliación da materia de Relixión Católica son o conxunto de estratexias, recursos, accións e situacións de aprendizaxe organizadas e planificadas polo profesor/a, ou polo equipo docente, para posibilitar a aprendizaxe do alumnado e a adquisición das competencias específicas previstas nesta etapa. Estas orientacións comparten as formulacións didácticas propias destas idades, das outras materias e as situacións de aprendizaxe que se propoñen para o conxunto da Educación Secundaria Obligatoria.  A súa programación didáctica concretarase no exercicio da autonomía dos centros escolares e constitúe unha oportunidade para incorporar as realidades máis próximas do contexto á vez que se harmoniza co proxecto educativo. Este currículo facilita a súa programación didáctica como materia curricular específica no conxunto da etapa e ofrece a oportunidade de suscitarse en proxectos compartidos con outras materias ou ámbitos curriculares interdisciplinares.

As formulacións metodolóxicas desta materia se fundamentan, globalmente, na atención personalizada ao alumnado, na diversidade de actividades, estratexias, recursos e outros métodos didácticos; no coidado do desenvolvemento emocional e cognitivo do alumnado respectando o seu ritmo evolutivo; na aprendizaxe individualizada e cooperativa; na relación das aprendizaxes coa contorna, nun enfoque competencial orientado á acción, o emprendimiento e a aplicación dos saberes. Será necesario ter en conta as condicións persoais, sociais e culturais de todos os alumnos e alumnas para detectar necesidades específicas e propoñer accións de reforzo ou ampliación, flexibilizando os procesos e garantindo a inclusión de todo o alumnado. A avaliación compréndese como parte deste proceso de ensino e aprendizaxe. A materia de Relixión Católica confire unha insubstituíble responsabilidade á figura do docente cuxa intervención é esencial na xestión do proceso de ensino, tanto na súa programación como no seu desenvolvemento e avaliación.

A didáctica da materia de Relixión Católica suscitada en términos dun currículo competencial haberá de promover o protagonismo do alumnado no seu propio proceso de aprendizaxe. Algúns dos pasos a seguir nas secuencias de aprendizaxe son:

- Partir da experiencia concreta do alumno e a alumna, e da súa realidade persoal, familiar, social e cultural;

- Identificar e formular con pensamento crítico os interrogantes e cuestións que suscitan estas situacións;

- Buscar, analizar e contrastar as experiencias e interrogantes, con fontes bíblicas, o Maxisterio eclesial, o patrimonio artístico, e outras referencias do diálogo fe-cultura;

- Elaborar respostas persoais e sociais desde a liberdade individual con pleno respecto ás ideas dos demais, contrastadas cos principios do ensino social da Igrexa;

- Dialogar con outras cosmovisións e relixións, para a construción da vida en sociedades plurais e democráticas baseadas no ben común;

- Comunicar con asertividade e empatía as ideas e crenzas propias utilizando con creatividade diversas linguaxes;

?-Aplicar este proceso formativo na construción da identidade persoal e do proxecto vital como preparación para a aprendizaxe para toda a vida, e na transformación social.

A diversidade de metodoloxías activas que se poden aplicar haberán de ter en conta os pasos deste itinerario pedagóxico e as competencias específicas, os criterios de avaliación e os saberes básicos, é dicir, as aprendizaxes esenciais desta materia. As orientacións metodolóxicas e para a avaliación programadas harmonizarán de forma coherente estas aprendizaxes que se propoñen na materia de Relixión Católica, as necesidades propias do alumnado, e os obxectivos de etapa e o perfil de saída.

Atención personalizada

O currículo da materia de Relixión Católica, tamén nas súas orientacións metodolóxicas, aposta por unha educación personalizada, que pon á persoa no centro de todos os procesos educativos. Isto esixe acompañar a cada alumno e alumna tendo en conta a súa personalidade e o seu propio ritmo de aprendizaxe, acoller e coidar a súa experiencia persoal, familiar e social, respectar a súa autonomía e liberdade, promovendo os vínculos cos demais para crecer individual e comunitariamente. Coa atención personalizada favorécese o compromiso e a implicación dos propios estudantes no seu proceso de coñecemento, atendendo a todas as dimensións da personalidade de xeito integrado. En concreto, a materia de Relixión Católica atende e acompaña o desenvolvemento da interioridade, a espiritualidade, e a experiencia relixiosa do alumnado. Entre outros recursos para esta aprendizaxe con valor persoal, pódese utilizar no aula a elaboración do porfolio do talento e dinámicas para aprender a pensar, de educación emocional e de escoita activa, a implementación da clase investida, a xeración de actividades metacognitivas, a gamificación e a aprendizaxe experiencial.

Traballo individual e cooperativo

As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica deberán favorecer experiencias de aprendizaxe de atención individualizada e traballo cooperativo, en grupo pequeno ou con todo o grupo clase, para enriquecer os procesos cognitivos coa participación activa dos alumnos e alumnas en toma de decisións, favorecendo o sentido de responsabilidade e pertenencia; deste xeito increméntase a motivación e o compromiso coa súa aprendizaxe. Por iso, xunto á atención persoal e as orientacións do profesorado, proponse a realización de tarefas e accións en grupos heteroxéneos promovendo a colaboración, non a competitividade, para desenvolver hábitos de traballo en equipo no aula que anticipan a vida en sociedades plurales. Esta aprendizaxe cooperativa contribúe a motivar e manter a atención do alumnado e desenvolve a súa autonomía persoal. En concreto, a materia de Relixión Católica propón valores de autonomía e liberdade persoal, de responsabilidade social e coidado do planeta. Entre outros recursos para esta metodoloxía pódense aplicar no aula técnicas de traballo cooperativo formal e informal, e o uso responsable das tecnoloxías e as redes sociais, a aprendizaxe por retos, desafíos ou problemas, a utilización de webs sociais e espazos colaborativos en rede.

Deseño Universal para a Aprendizaxe

A metodoloxía da materia de Relixión Católica terá en conta os principios do Deseño Universal para a Aprendizaxe para programar propostas didácticas compostas por prácticas de aprendizaxe, ensino e avaliación que contribúan a enriquecer o proceso de desenvolvemento integral do alumnado, promovendo o seu progreso no recoñecemento da tradición relixiosa e cultural da contorna familiar e social, na adquisición de actitudes, valores e crenzas necesarios para a súa vida persoal e en sociedade, no crecemento interior e proxecto vital, así como na expresión das súas propias emocións e experiencias de forma respetuosa e empática xerando contornas inclusivas e interculturais. Se fomentan así procesos pedagóxicos accesibles para todos pola diversidade de estratexias e recursos, de espazos e tempos, que se utilizan no aula e pola adaptación do currículo ás necesidades dos diferentes ritmos de aprendizaxe. No deseño das actividades desta materia terase en conta a flexibilidad do currículo, os contextos de ensino inclusivos, e a utilización de recursos accesibles para todos.

Situacións de aprendizaxe

As situacións de aprendizaxe constitúen o nivel máis concreto dun proceso de programación didáctica do currículo. É un conxunto de tarefas relacionadas entre si para facilitar a aprendizaxe a partir de experiencias vividas polo alumnado. As propostas metodológicas da materia de Relixión Católica poden recrear no aula situacións significativas e cotiás da súa contorna persoal, familiar, social e cultural, referidas ás necesidades e intereses dos alumnos e alumnas a esas idades, para abordar os saberes básicos, os criterios de avaliación e as competencias específicas aos que van vencellados. Os docentes da materia de Relixión Católica poden propoñer situacións de aprendizaxe estimulantes, significativas e integradoras, contextualizadas e respetuosas co proceso de desenvolvemento integral do alumnado en todas as súas dimensións. Deberán ter unha formulación precisa das aprendizaxes esenciais da materia de Relixión Católica que se esperan conseguir. Estas situacións presentarán retos ou problemas cunha complexidade coherente co desenvolvemento do alumnado, cuxa resolución implique a realización de distintas actividades e a mobilización das aprendizaxes que se buscan para a creación dun produto ou a resolución dunha acción; favorecerán a transferencia das aprendizaxes adquiridas na materia de Relixión a contextos da realidade cotiá do alumno e a alumna, en función do seu progreso madurativo. Buscarase contribuír ao diálogo, ao pensamento creativo e crítico, así como á inclusión, a sostebilidade e a cidadanía global. As situacións de aprendizaxe na materia de Relixión Católica terán en conta os centros de interese do alumnado e posibilitará a mobilización coherente e eficaz dos distintos coñecementos, destrezas, actitudes e valores propios desta materia.

Aprendizaxe baseada en proxectos

A aprendizaxe baseada en proxectos é unha metodoloxía activa baseada en retos e tarefas nas que o alumnado asume unha maior cota de responsabilidade e no que o profesorado orienta o proceso. Esta proposta metodolóxica permite interiorizar as aprendizaxes curriculares a través do traballo cooperativo, as ferramentas de desenvolvemento cognitivo, a avaliación competencial e a metacognición. Trátase dunha metodoloxía que posibilita que a materia de Relixión Católica prográmese de forma globalizada con outras materias da etapa; esta interdisciplinariedade favorece atender as preguntas que interesan ao alumnado e o traballo por ámbitos. Aínda que se poden deseñar os proxectos con diversidade de itinerarios, é importante a pregunta ou o desafío inicial para espertar o interese e a curiosidade do alumnado; é necesario un tema central, que adoita denominarse tópico xenerativo, para vertebrar as conexións coas aprendizaxes que entrarán en xogo. A resposta ao reto ou a pregunta debe ser a elaboración dun produto final que debe estar definido ao comezo e que activará diversas competencias na súa realización. Necesítase programar os fíos condutores e as diversas tarefas e actividades que o alumnado desenvolverá. Tamén hai que definir os saberes básicos e as competencias específicas relacionadas co proxecto, así como os recursos necesarios. A avaliación non se suscita só como obxecto de cuantificación, senón como instrumento de acompañamiento e de mellora.

Aprendizaxe orientada á acción

As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica supoñen un enfoque da aprendizaxe orientada non só ao crecemento persoal, tamén ao seu desenvolvemento social e de relación co contexto; xa que logo, búscase un enfoque orientado á acción no que os propios alumnos e alumnas poidan ser protagonistas implicados no seu proceso de aprendizaxe. Ademais, estas aprendizaxes propias da materia deberán estar conectados coa contorna familiar e o seu contexto para relacionalos de xeito práctico, mobilizalos e aplicalos na súa vida cotiá en situacións de diversidade relixiosa, persoal e social. Incorporar a diversidade cultural e relixiosa propia do aula e da contorna, contribuirá a espertar e fomentar a conciencia e o diálogo intercultural, así como o interese e a curiosidade pola diversidad de identidades persoais e sociais nas que o relixioso sexa un elemento propio. Este modelo de intervención no aula permitirá o aprecio e o respecto pola diversidade relixiosa e cultural, facilitando que o alumnado recoñeza as manifestacións culturais e transformadoras da contorna, así como outras expresións relixiosas e artísticas propias da nosa tradición cultural e do compromiso social da Igrexa. O alumnado será progresivamente consciente das referencias relixiosas, sociais e culturais, e poderá identificar diferenzas e semellanzas para valorar e apreciar tanto a cultura propia como a dos diferentes pobos e relixións. A aprendizaxe-servizo é unha metodoloxía recomendable para este enfoque.

Avaliación

A avaliación do alumnado compréndese como parte do proceso de ensino e aprendizaxe, ademais de permitir a valoración das aprendizaxes e o nivel de competencia adquirido, axuda a identificar melloras no proceso de ensino. Tamén posibilita detectar dificultades para aplicar as medidas de reforzo necesarias. Os criterios de avaliación son o elemento curricular para orientar esta parte do proceso de ensino e aprendizaxe, entendendo a avaliación como oportunidade para formar a persoas capaces de desenvolverse en situacións reais de experiencia e comunicación, comprometidas no coidado das persoas e do planeta, que inician unha aprendizaxe que se prolongará ao longo da vida; por iso é esencial identificar oportunidades de mellora permanente.

Para facilitar a avaliación, as formulacións didácticas han de incluír elementos claramente relacionados cos criterios de avaliación, as competencias específicas, e o seu vencello cos descriptores operativos, o que permitirá evidenciar e avaliar as aprendizaxes propostas nos produtos finais que o alumnado ha de crear. Nunha avaliación competencial é imprescindible valorar tanto o proceso como os resultados.

A avaliación da materia de Relixión Católica realizarase nos mesmos términos e cos mesmos efectos das outras materias da etapa. Deberá ter en conta todos os procesos da actividade pedagóxica que se desenvolve no aula e prever as ferramentas e instrumentos necesarios para observar o nivel de adquisición das competencias específicas. Na medida do posible, en canto suxeitos progresivamente autónomos e gradualmente responsables da súa aprendizaxe, os alumnos e alumnas han de participar na avaliación e o proceso seguido para a adquisición das competencias específicas propias da materia. Para iso deberíanse combinar os diferentes tipos de avaliación: a realizada polo docente, autoevaliación do alumnado sobre si mesmo de forma que poidan tomar conciencia do seu proceso de aprendizaxe e sexa progresivamente máis responsable del, e coevaluación entre iguais que debe desenvolverse nun ambiente de respecto e empatía.

As técnicas e estratexias para a avaliación deberán ser diversas, accesibles e axeitadas á diversidade do alumnado. Recoméndanse ferramentas como as rúbricas para medir o nivel de logro do alumnado, listas de control, escalas de valoración ou comparación, e os porfolios ou diarios de aprendizaxe, que constitúen soportes físicos e dixitais que favorecen a recolleita e sistematización da información do proceso de aprendizaxe. Estas avaliacións poden realizarse a partir da observación do profesorado e entre iguais, da autorreflexión, a discusión reflexiva e da análise de produtos, de modo que tanto o profesorado como o alumnado poidan dialogar sobre o proceso de aprendizaxe, sendo o profesor ou profesora quen defina os indicadores da aprendizaxe.