Currículo de Bacharelato + Relixión Católica + Orientacións metodolóxicas e para a avaliación

 Orientacións metodológicas e para a avaliación

Ao longo desta etapa, coas propostas metodolóxicas e as aprendizaxes da materia de Relixión Católica, inspirados na antropología cristiá, consolídase o proceso de desenvolvemento persoal e social dos alumnos e alumnas: profúndase en aprendizaxes culturais propios da tradición relixiosa e da contorna social que contribúen a madurar a identidade persoal e cultural; aséntanse aprendizaxes de actitudes e valores, necesarios para a vida individual e social; madúranse aprendizaxes vitais que dan sentido humano e cristián á vida, forman parte do necesario crecemento interior e a preparación para a vida adulta e profesional. Estas achegas do currículo de Relixión Católica, á luz da mensaxe cristiá, responden a un compromiso de promoción humana coa inclusión de todos e todas, fortalecen o poder transformador da sociedade e supoñen unha contribución propia á súa formación académica.

As orientacións metodolóxicas e para a avaliación da materia de Relixión Católica son o conxunto de estratexias, recursos, accións e situacións de aprendizaxe organizadas e planificadas polo profesor ou profesora, ou polo equipo docente, para posibilitar a aprendizaxe do alumnado e a adquisición das competencias específicas previstas nesta etapa. Estas orientacións comparten as formulacións didácticas propias destas idades, das outras materias e as situacións de aprendizaxe que se propoñen para o conxunto do Bacharelato. A súa programación didáctica concretaráse no exercicio da autonomía dos centros escolares e constitúe unha oportunidade para incorporar as realidades máis próximas do contexto á vez que se harmoniza co proxecto educativo. Este currículo facilita a súa programación didáctica como materia curricular específica no conxunto da etapa e ofrece a oportunidade de suscitarse en proxectos compartidos con outras materias ou ámbitos curriculares transdisciplinares.

As formulacións metodolóxicos desta materia se fundamentan, globalmente, na atención personalizada ao alumnado, na diversidad de actividades, estratexias, recursos e outros métodos didácticos; no coidado do desenvolvemento académico do alumnado respectando o seu ritmo evolutivo; na aprendizaxe individualizada e cooperativo; na relación das aprendizaxes coa contorna, nun enfoque competencial orientado á acción, o emprendimiento e a aplicación dos saberes. Será necesario ter en conta as condicións persoais, sociais e culturais de todos os alumnos e alumnas. A avaliación compréndese como parte deste proceso de ensino e aprendizaxe. A materia de Relixión Católica confire unha insubstituíble responsabilidade á figura do docente cuxa intervención é esencial na xestión do proceso de ensino, tanto no seu programación como no seu desenvolvemento e avaliación.

A didáctica da materia de Relixión Católica suscitada en términos dun currículo competencial haberá de promover o protagonismo do alumnado no seu propio proceso de aprendizaxe. Algúns dos pasos a seguir nas secuencias de aprendizaxe son:

- Partir da experiencia concreta do alumno e a alumna, e da súa realidade persoal, familiar, social e cultural;

- Identificar e formular con pensamento crítico os interrogantes e cuestións que suscitan estas situacións;

- Buscar, analizar e contrastar as experiencias e interrogantes, con fontes bíblicas, o Maxisterio eclesial, o patrimonio artístico, e outras referencias do diálogo fe-cultura;

- Elaborar respostas persoais e sociais desde a liberdade individual con pleno respecto ás ideas dos demais, contrastadas cos principios do ensino social da Igrexa;

- Dialogar con outras cosmovisións e relixións, para a construción da vida en sociedades plurales e democráticas baseadas no ben común;

- Comunicar con asertividade e empatía as ideas e crenzas propias utilizando con creatividade diversas linguaxes;

- Aplicar este proceso formativo na construción da identidade persoal e do proxecto vital e profesional como preparación para a aprendizaxe para toda a vida, e na transformación social.

A diversidade de metodoloxías activas que se poden aplicar haberán de ter en conta os pasos deste itinerario pedagóxico e as competencias específicas, os criterios de avaliación e os saberes básicos, é dicir, as aprendizaxes esenciais desta materia. As orientacións metodolóxicas e para a avaliación programadas harmonizarán de forma coherente estas aprendizaxes que se propoñen na materia de Relixión Católica, as necesidades propias do alumnado, e os obxectivos de etapa e o perfil de saída.

Atención personalizada

O currículo da materia de Relixión Católica, tamén nas súas orientacións metodolóxicas, aposta por unha educación personalizada, que pon á persoa no centro de todos os procesos educativos. Isto esixe acompañar a cada alumno e alumna tendo en conta a súa personalidade e o seu propio ritmo de aprendizaxe, acoller e coidar a súa experiencia persoal, familiar e social, respectar a súa autonomía e liberdade, promovendo os vínculos cos demais para crecer individual e comunitariamente. Coa atención personalizada favorécese o compromiso e a implicación dos propios estudantes no seu proceso de coñecemento, atendendo a todas as dimensións da personalidade de xeito integrado. En concreto, a materia de Relixión Católica atende e acompaña o desenvolvemento da interioridade, a espiritualidade, e a experiencia relixiosa do alumnado. Entre outros recursos para esta aprendizaxe con valor persoal, pódese utilizar no aula a elaboración do porfolio do talento e dinámicas para aprender a pensar, de educación emocional e de escoita activa, a implementación da clase investida, a xeración de actividades metacognitivas.

Traballo individual e cooperativo

As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica deberán favorecer experiencias de aprendizaxe de atención individualizada e traballo cooperativo, en grupo pequeno ou con todo o grupo clase, para enriquecer os procesos cognitivos coa participación activa dos alumnos e alumnas en tómaa de decisións, favorecendo o sentido de responsabilidade e pertenencia; deste xeito increméntase a motivación e o compromiso coa súa aprendizaxe. Por iso, xunto á atención persoal e as orientacións do profesorado, proponse a realización de tarefas e accións en grupos heterogéneos promoviendo a colaboración, non a competitividad, para desenvolver hábitos de traballo en equipo no aula que anticipan a vida en sociedades plurales. Esta aprendizaxe cooperativo contribúe a motivar e manter a atención do alumnado e desenvolve a súa autonomía persoal. En concreto, a materia de Relixión Católica propón valores de autonomía e liberdade persoal, de responsabilidade social e coidado do planeta. Entre outros recursos para esta metodoloxía pódense aplicar no aula técnicas de traballo cooperativo formal e informal, e o uso responsable das tecnoloxías e as redes sociais, a aprendizaxe por retos, desafíos ou problemas, a utilización de webs sociais e espazos colaborativos en rede.

Deseño Universal para a Aprendizaxe

A metodoloxía da materia de Relixión Católica terá en conta os principios do Deseño Universal para a Aprendizaxe para programar propostas didácticas compostas por prácticas de aprendizaxe, ensino e avaliación que contribúan a enriquecer o proceso de desenvolvemento integral do alumnado, promovendo o seu progreso no recoñecemento da tradición relixiosa e cultural da contorna familiar e social, na adquisición de actitudes, valores e crenzas necesarios para a súa vida persoal e en sociedade, no crecemento interior e proxecto vital e profesional, así como na expresión das súas propias emocións e experiencias de forma respetuosa e empática xerando contornas inclusivas e interculturais. Se fomentan así procesos pedagóxicos accesibles para todos pola diversidade de estratexias e recursos, de espazos e tempos, que se utilizan no aula e pola adaptación do currículo ás necesidades dos diferentes ritmos de aprendizaxe. No deseño das actividades desta materia terase en conta a flexibilidad do currículo, os contextos de ensino inclusivos, e a utilización de recursos accesibles para todos.

Situacións de aprendizaxe

As situacións de aprendizaxe constitúen o nivel máis concreto dun proceso de programación didáctica do currículo. É un conxunto de tarefas relacionadas entre si para facilitar a aprendizaxe a partir de experiencias vividas polo alumnado. As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica poden recrear no aula situacións significativas e cotiás da súa contorna persoal, familiar, social e cultural, referidas ás necesidades e intereses dos alumnos e alumnas a esas idades, para abordar os saberes básicos, os criterios de avaliación e as competencias específicas aos que van vencellados. Os docentes da materia de Relixión Católica poden propoñer situacións de aprendizaxe estimulantes, significativas e integradoras, contextualizadas e respetuosas co proceso de desenvolvemento integral do alumnado en todas as súas dimensións. Deberán ter unha formulación precisa das aprendizaxes esenciais da materia de Relixión Católica que se esperan conseguir. Estas situacións presentarán retos ou problemas cunha complexidade coherente co desenvolvemento do alumnado, cuxa resolución implique a realización de distintas actividades e a movilización das aprendizaxes que se buscan para a creación dun produto ou a resolución dunha acción; favorecerán a transferencia das aprendizaxes adquiridas na materia de Relixión a contextos da realidade cotiá do alumno e a alumna, en función do seu progreso madurativo. Buscarase contribuír ao diálogo, ao pensamento creativo e crítico, así como á inclusión, a sostenibilidade e a cidadanía democrática e global. As situacións de aprendizaxe na materia de Relixión Católica terán en conta os centros de interese do alumnado e posibilitará a movilización coherente e eficaz dos distintos coñecementos, destrezas, actitudes e valores propios desta materia.

Aprendizaxe baseada en proxectos

A aprendizaxe baseada en proxectos é unha metodoloxía activa baseada en retos e tarefas nas que o alumnado asume unha maior cota de responsabilidade e no que o profesorado orienta o proceso. Esta proposta metodológica permite interiorizar as aprendizaxes curriculares a través do traballo cooperativo, as ferramentas de desenvolvemento cognitivo, a avaliación competencial e a metacognición. Trátase dunha metodoloxía que posibilita que a materia de Relixión Católica prográmese de forma globalizada con outras materias da etapa; esta transdisciplinariedad favorece atender as preguntas que interesan ao alumnado e o traballo por ámbitos. Aínda que se poden deseñar os proxectos con diversidad de itinerarios, é importante a pregunta ou o desafío inicial para espertar o interese e a curiosidade do alumnado; é necesario un tema central, que adoita denominarse tópico generativo, para vertebrar as conexións coas aprendizaxes que entrarán en xogo. A resposta ao reto ou a pregunta debe ser a elaboración dun produto final que debe estar definido ao comezo e que activará diversas competencias na súa realización. Necesítase programar os fíos condutores e as diversas tarefas e actividades que o alumnado desenvolverá. Tamén hai que definir os saberes básicos e as competencias específicas relacionadas co proxecto, así como os recursos necesarios. A avaliación non se suscita só como obxecto de cuantificación, senón como instrumento de acompañamiento e de mellora.

Aprendizaxe orientada á acción

As propostas metodolóxicas da materia de Relixión Católica supoñen un enfoque da aprendizaxe orientada non só ao crecemento persoal, tamén ao seu desenvolvemento social e de relación co contexto; xa que logo, búscase un enfoque orientado á acción no que os propios alumnos e alumnas poidan ser protagonistas implicados no seu proceso de aprendizaxe. Ademais, estas aprendizaxes propias da materia deberán estar conectadas coa contorna familiar e o seu contexto para relacionalas de xeito práctico, mobilizalas e aplicalas na súa vida cotiá en situacións de diversidade relixiosa, persoal e social. Incorporar a diversidade cultural e relixiosa propia do aula e da contorna, contribuirá a espertar e fomentar a conciencia e o diálogo intercultural, así como o interese e a curiosidade pola diversidade de identidades persoais e sociais nas que o relixioso sexa un elemento propio. Este modelo de intervención no aula permitirá o aprecio e o respecto pola diversidade relixiosa e cultural, facilitando que o alumnado recoñeza as manifestacións culturais e transformadoras da contorna, así como outras expresións relixiosas e artísticas propias da nosa tradición cultural e do compromiso social da Igrexa. O alumnado será progresivamente consciente das referencias relixiosas, sociais e culturais, e poderá identificar diferenzas e semellanzas para valorar e apreciar tanto a cultura propia como a dos diferentes pobos e relixións. A aprendizaxe-servizo é unha metodoloxía recomendable para este enfoque.

Avaliación

A avaliación do alumnado compréndese como parte do proceso de ensino e aprendizaxe, ademais de permitir a valoración das aprendizaxes e o nivel de competencia adquirido, axuda a identificar melloras no proceso de ensino. Tamén posibilita detectar dificultades para aplicar as medidas de reforzo necesarias. Os criterios de avaliación son o elemento curricular para orientar esta parte do proceso de ensino e aprendizaxe, entendendo a avaliación como oportunidade para formar a persoas capaces de desenvolverse en situacións reais de experiencia e comunicación, comprometidas no coidado das persoas e do planeta, que inician unha aprendizaxe que se prolongará ao longo da vida; por iso é esencial identificar oportunidades de mellora permanente.

Para facilitar a avaliación, as formulacións didácticas han de incluír elementos claramente relacionados cos criterios de avaliación, as competencias específicas, e o seu vínculo cos descriptores operativos, o que permitirá evidenciar e avaliar as aprendizaxes propostas nos produtos finais que o alumnado ha de crear. Nunha avaliación competencial é imprescindible valorar tanto o proceso como os resultados.

A avaliación da materia de Relixión Católica realizarase nos mesmos términos e cos mesmos efectos das outras materias da etapa. Deberá ter en conta todos os procesos da actividade pedagóxica que se desenvolve no aula e prever as ferramentas e instrumentos necesarios para observar o nivel de adquisición das competencias específicas. Na medida do posible, en canto suxeitos progresivamente autónomos e responsables da súa aprendizaxe, os alumnos e alumnas han de participar na avaliación e o proceso seguido para a adquisición das competencias específicas propias da materia. Para iso deberíanse combinar os diferentes tipos de avaliación: a realizada polo docente, autoevaluación do alumnado sobre si mesmo de forma que poidan tomar conciencia do seu proceso de aprendizaxe e sexa progresivamente máis responsable del, e coevaluación entre iguais que debe desenvolverse nun ambiente de respecto e empatía.

As técnicas e estratexias para a avaliación deberán ser diversas, accesibles e axeitadas á diversidade do alumnado. Recoméndanse ferramentas como as rúbricas para medir o nivel de logro do alumnado, listas de control, escalas de valoración ou comparación, e os porfolios ou diarios de aprendizaxe, que constitúen soportes físicos e digitais que favorecen a recolleita e sistematización da información do proceso de aprendizaxe. Estas avaliacións poden realizarse a partir da observación do profesorado e entre iguais, da autorreflexión, a discusión reflexiva e da análise de produtos, de modo que tanto o profesorado como o alumnado poidan dialogar sobre o proceso de aprendizaxe, sendo o profesor ou profesora quen defina os indicadores da aprendizaxe.